CÔNG TRÌNH XANH – KHÔNG CÒN LÀ CUỘC CHƠI THỜI THƯỢNG

(Tạp chí DUYÊN DÁNG VIỆT NAM – Tháng 12/2015)

Cách nay hơn 3 năm, người viết có viết một bài cho một tạp chí chuyên môn với nhan đề “ Công trình xanh – Đừng là cuộc chơi thời thượng” với nột dung nêu bật sự mới mẻ và khó khăn khi áp dụng những tiêu chuẩn “xanh” cho các công trình tại Việt Nam … Cho đến nay, có vẻ như “công trình xanh” đã từng bước “hội nhập” vào thị trường Việt Nam và số người nghĩ đơn giản rằng “công trình xanh là công trình có trồng nhiều cây xanh” chắc cũng đã bớt đi nhiều …

TỪ CÔNG TRÌNH CÓ CÂY XANH …

Theo thống kê của các nhà chuyên môn thì lượng cây xanh trong các đô thị ở Việt Nam đang thiếu hụt trầm trọng, có nghĩa là tỉ lệ diện tích cây xanh ở nước ta dưới mức tiêu chuẩn yêu cầu khá xa. Điều này về lâu dài sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường sống, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của người dân. Theo đà tăng trưởng của thế giới thiên về công nghiệp hóa, hiện đại hóa thì các khu công nghiệp, các nhà máy sản xuất mọc lên ngày càng nhiều ở khắp mọi nơi … Điều này là một trong những nguyên nhân khiến cho trái đất ngày một nóng dần lên, cùng với lượng khí thải ngày một tăng cao khiến cho bầu khí quyển ngày càng bị ô nhiễm nghiêm trọng. Trước tình hình đó, cây xanh là một giải pháp được nhiều nước áp dụng từ rất lâu nhằm góp phần mang lại một môi trường sống thoáng đãng, trong lành cho cư dân. Từ những khu rừng cây bạt ngàn đến những khu công viên cây xanh rộng nhiều hec-ta đảm nhiệm vai trò như một “lá phổi” của thành phố, tuy nhiên bao nhiêu đó thôi vẫn chưa đủ … Những khu đô thị mới bây giờ luôn đặt ưu tiên hàng đầu cho việc trồng cây xanh, thảm cỏ dọc theo đường đi … Và ngay cả những căn nhà đơn lập, những căn hộ cao tầng cũng được chính quyền khuyến cáo nên chừa ra một khoảng trống để trồng cây. Các bản vẽ thiết kế khi gởi trình duyệt với các cơ quan chức năng luôn phải đảm bảo một tỉ lệ khoảng không cho cây xanh, mặt nước theo đúng với qui chuẩn xây dựng hiện hành thì mới được cấp phép cho thi công.

ĐẾN CÔNG TRÌNH TIẾT KIỆM …

Nhưng ý nghĩa đích thực của “công trình xanh” lại chính là sự tiết kiệm. Đó là tiết kiệm đất, tiết kiệm nước, tiết kiệm nguyên vật liệu, tiết kiệm năng lượng, tiết kiệm không gian nhằm mục đích tăng tính hiệu quả của công trình và giảm thiểu những tác động xấu đối với môi trường thiên nhiên … Khái niệm về “công trình xanh” được khởi nguồn từ các nước phát triển, có trình độ dân trí, trình độ khoa học kỹ thuật vượt trội gấp nhiều lần so với các nước đang phát triển như nước ta. Họ xem trái đất như một “ngôi nhà chung” và hàng tỉ người sống trong “ngôi nhà chung” đó phải có trách nhiệm tôn tạo, giữ gìn nó để có thể sử dụng nó được lâu dài hơn. Điều này hiểu nôm na cũng như việc giữ gìn, bảo trì ngôi nhà nhỏ mà chúng ta đang ở hàng ngày vậy. Đây là một tư duy rất sáng suốt và đầy tính nhân văn. Bởi vì suốt hàng thế kỷ qua, con người ta đã sống và bào mòn trái đất này trong từng ngày, từng giờ. Việc khai thác tài nguyên thiên nhiên, khai thác đá, khai thác rừng vô tội vạ, rồi chiến tranh, địch họa đã tàn phá trái đất này, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường sống … Và như đã nói ở trên, quá trình công nghiệp hóa để phát triển kinh tế tại nhiều nước đã vô hình trung góp phần làm cho bầu khí quyển ngày một nóng lên, khả năng bị ô nhiểm khí thải và chất thải công nghiệp ngày một cao … Nếu không có sự can thiệp kiệp thời để ngăn chặng những hành động trên thì chẳng bao lâu nữa “ngôi nhà chung” trái đất sẽ bị xói mòn và kiệt quệ gây tác hại khôn lường đến sự sinh sống của con người và động vật.

VÀ CÁI GIÁ CỦA SỰ TIẾT KIỆM …

Để có thể được công nhận là một công trình thực sự tiết kiệm, thực sự hiệu quả về sử dụng năng lượng thì điều trước tiên người chủ công trình cần phải quan tâm chính là việc đầu tư chất xám – nghĩa là phải lựa chọn những đơn vị tư vấn có kinh nghiệm về thiết kế “công trình xanh” ngay từ lúc bắt đầu thực hiện dự án. Đây là công đoạn hết sức quan trọng trong quá trình thực hiện “công trình xanh” bởi vì nếu đơn vị tư vấn thiết kế thiếu kinh nghiệm về lĩnh vực này thì sẽ gây tốn kém nhiều hơn cho chủ đầu tư công trình. Có đến hàng trăm hạng mục về tiết kiệm và hiệu quả mà chủ đầu tư công trình cần phải cân nhắc và lựa chọn. Ví dụ như tiết kiệm nước thì phải sử dụng loại bồn cầu có 2 chế độ van xả hoặc cao cấp hơn nữa là đầu tư một hệ thống xử lý làm sạch để có thể tái sử dụng nước thải … Tiết kiệm điện thì phải đầu tư toàn bộ bóng đèn là bóng tiết kiệm điện, đầu tư hệ thống điện sử dụng năng lượng mặt trời, đầu tư hệ thống kính cao cấp chống bức xạ nhiệt để làm giảm việc tiêu hao năng lượng cho hệ thống điều hòa không khí trong công trình … Ngoài ra còn có việc sử dụng vật liệu được làm bằng nguyên liệu tái chế hoặc việc phân loại rác thải trong quá trình thi công công trình để làm giảm khả năng xâm hại đến môi trường thiên nhiên, việc bố trí phân khu chức năng hợp lý với tỉ lệ diện tích sử dụng cao nhằm tiết kiệm không gian, tăng tính hiệu quả trong việc sử dụng công trình và tất nhiên không thể thiếu những mảng xanh cần thiết để đảm bảo môi trường sống trong lành cho cư dân trong công trình … và … Vì mỗi hạng mục đều tương ứng với một giá trị đầu tư khác nhau nên người chủ công trình cần phải “liệu cơm gắp mắm”, không nên cố chạy đua theo những danh hiệu thời thượng đến khi chi phí công trình tăng cao thì không còn thời gian để điều chỉnh … Trên thị trường hiện nay có những nhãn mác “công trình xanh” khá phổ biến để các chủ đầu tư lựa chọn như trong nước thì có LOTUS, nước ngoài thì có LEED, GREEN MARK, EDGE … Nhìn chung mỗi nhãn mác đều có những qui định cụ thể về tiêu chuẩn từ cao đến thấp để các chủ đầu tư cùng với đơn vị tư vấn thiết kế cân nhắc lựa chọn cấp độ nào, hạng mục nào phù hợp với công trình của mình. Tất nhiên, khi lựa chọn những cấp độ cao như Vàng hay Bạch Kim thì chủ đầu tư cần phải dự trù một nguồn kinh phí tăng lên cho công trình của mình hơn là những cấp độ thấp thư Bạc hay Đồng. Việc tăng chi phí đầu tư ban đầu cho những công trình xanh là gần như không thể tránh khỏi. Vấn đề là tăng bao nhiêu và hiệu quả về lâu dài như thế nào thì các đơn vị tư vấn phải có trách nhiệm phân tích với những con số tính toán cụ thể để thuyết phục chủ đầu tư thực hiện. Với những chủ đầu tư mạnh về tài chánh nhất là các chủ đầu tư nước ngoài thì họ có thể chấp nhận tăng chi phí đầu tư ban đầu cho công trình từ 10% đến 30% để đạt được những danh hiệu cao và hiệu quả tiết kiệm về lâu dài được đảm bảo. Nhưng với những chủ đầu tư ít tiền hơn thì họ có thể cân nhắc tham gia với những tiêu chuẩn tối thiểu với mức gia tăng chi phí đầu tư ban đầu khoảng chừng hơn 2%. Việc đánh giá để cấp chứng chỉ danh hiệu “công trình xanh” cho các công trình thông thường được thực hiện qua 3 giai đoạn : giai đoạn thiết kế, giai đoạn thi công và giai đoạn vận hành sử dụng công trình. Điều này đòi hỏi việc phối hợp và cùng tham gia một cách nghiêm túc của các đơn vị có liên quan trực tiếp như nhà tư vấn thiết kế, nhà thầu thi công và nhà quản lý vận hành công trình.

Tóm lại, “công trình xanh” là một sự đầu tư về công nghệ hiện đại để đạt được sự tiết kiệm năng lương trong tương lai sử dụng lâu dài. Hiểu một cách đơn giản là nếu bạn chịu bỏ tiền mua một bóng đèn tiết kiệm điện với giá cao hơn một bóng đèn bình thường thì bạn sẽ tiết kiệm được chi phí tiền điện hàng tháng so với việc bạn sử dụng bóng đèn bình thường. Việc này hiện nay đã không còn là một xu hướng thời thượng như trước kia nữa mà nó đang dần đi vào thực chất và được nhiều chủ đầu tư công trình cũng như các cơ quan quản lý nhà nước ủng hộ thực hiện. Bởi vì giờ đây mọi người dường như đã ý thức được sự tác hại của biến đổi khí hậu đến cuộc sống của con người trên trái đất này như thế nào. Đó là hậu quả của một quãng thời gian dài con người chỉ biết tận dụng và bào mòn thiên nhiên để sinh lợi chứ chưa bao giờ quan tâm đến việc tôn tạo và giữ gìn nó cho tương lai lâu dài …

Ngày 22 tháng 11 năm 2015

KTS. Trần Phụng Tiên Phuông