KHÔNG CHỈ LÀ ĐIỆN NƯỚC ĐẦY ĐỦ

(Tạp chí KIẾN TRÚC & ĐỜI SỐNG – Tháng 06/2013)

Đã từ lâu cái thuật ngữ “điện nước đầy đủ” đã được lan truyền và sử dụng phổ biến không những trong lĩnh vực xây dựng mà còn trong cuộc sống xã hội như một cụm từ tiếng lóng đầy ẩn ý … Tuy nhiên, trong phạm vi của bài viết này người viết chỉ muốn đề cập đến nghĩa đen của nó – ý nghĩa thuần túy về mặt kỹ thuật nhưng dưới góc nhìn của một kiến trúc sư chứ không khéo có người lại bảo cha này không biết gì về điện mà còn bày đặt nói chuyện nước non !!!

VẤN ĐỀ LÀ MỨC ĐỘ …

Ai cũng biết điện và nước là 2 phần công năng cốt lõi của một ngôi nhà … Thử nghĩ xem nếu một ngôi nhà dù đẹp cách mấy mà không có điện, không có nước thì chỉ có thể là ngôi nhà hoang vì con người không thể sinh sống trong đó được. Tuy nhiên, điện nước không chỉ có đơn thuần là điện và nước mà còn có hàng loạt các hạng mục liên quan khác gọi chung là các hạng mục kỹ thuật như hệ thống lạnh, thông gió tự nhiên, phòng cháy chữa cháy, âm thanh, ánh sáng, thông tin liên lạc, hệ thống nghe nhìn, thang máy … Vấn đề ở đây là mức độ cần thiết của công trình đối với các hạng mục kỹ thuật đó. Ví dụ như một ngôi nhà phố hay thậm chí là biệt thự thông thường thì cần chi phải lắp đặt hệ thống báo cháy và chữa cháy tự động … Một căn phòng sinh hoạt bình thường thì cần chi phải trang bị hệ thống cách âm cách nhiệt … Một căn nhà ở 2 hay 3 tầng thì cần chi phải lắp đặt thang máy … Một căn nhà nhỏ thì sử dụng máy lạnh cục là hợp lý, cần chi phải xài hệ thống lạnh trung tâm … Tất nhiên, với những chủ đầu tư dư thừa tiền của thì chẳng ai cấm họ trang bị cho công trình của mình thêm nhiều loại tiện ích xa xỉ trên mức yêu cầu. Thậm chí họ có thể lắp đặt cả hệ thống điều khiển tự động, hệ thống kiểm soát nhà thông minh … để làm cho công trình của mình thêm hoành tráng. Tuy nhiên, đối với phần đông những gia chủ từ cấp độ trung lưu trở xuống thì việc sử dụng các hạng mục kỹ thuật cho công trình của mình nên được cân nhắc một cách cẩn trọng để tránh việc mà người ta thường nói là « dùng dao mổ trâu để đi giết gà » ! Muốn vậy thì các gia chủ cần phải dựa trên yếu tố « yêu cầu sử dụng » của từng công trình, từng khu vực, từng căn phòng để quyết định xem mình cần đầu tư lắp đặt hệ thống kỹ thuật nào cho phù hợp. Tóm lại là cần cái gì thì lắp cái đó, không cần thì cũng không nên phí tiền đầu tư làm gì cho tốn kém.

… VỊ TRÍ

Khi đã quyết định sử dụng các hạng mục kỹ thuật cụ thể thì công đoạn tiếp theo cần phải lưu ý chính là vị trí lắp đặt nó. Đây là công việc của người thiết kế nhưng đôi khi gia chủ cũng cần nên biết hoặc tham khảo ý kiến. Các hệ thống kỹ thuật nói chung bao gồm 3 phần : phần điều khiển, phần vận hành và phần bảo trì. Phần điều khiển chủ yếu là các công tắc cần đảm bảo sự tiện lợi cho việc sử dụng, sinh hoạt của những người sống trong nhà. Phần này mặc dù cũng có những nguyên tắc phổ biến nhưng đôi khi người thiết kế cũng có thể tham khảo ý kiến của gia chủ để đảm bảo việc sử dụng sau này của gia chủ được tiện lợi. Phần thứ 2 là phần vận hành. Phần này là phần kỹ thuật đơn thuần nên vị trí lắp đặt buộc phải tuân thủ theo những qui định về kỹ thuật để đảm bảo hệ thống có thể vận hành trơn tru, tránh các sự cố xảy ra trong quá trình sử dụng. Cuối cùng là phần bảo trì, đây là phần rất quan trọng mà gia chủ thường rất hay quên hoặc không coi trọng trong quá trình thiết kế và thi công. Về nguyên tắc chung thì phần vận hành bao gồm hệ thống đường ống kỹ thuật và máy móc thiết bị nên được lắp đặt âm tường hoặc được bố trí phòng riêng hoặc xây tường, gắn lam nhẹ che lại để đảm bảo yếu tố thẩm mỹ cũng như an toàn cho người sử dụng. Tuy nhiên, việc che chắn hoặc lắp đặt âm cần phải luôn tính đến công đoạn thăm khám, bảo trì hệ thống trong quá trình sử dụng. Bởi vì một hệ thống kỹ thuật vừa lắp đặt mới thì thông thường chẳng có gì xảy ra trong thời gian vài tháng đầu. Nhưng về sau, việc kiểm tra, thăm khám cần thực hiện thường xuyên hơn nên nếu vị trí các điểm thăm khám không được tính toán trước thì sẽ gây ra việc đục phá làm hư hại, mất đi vẻ mỹ quan của công trình. Một vấn đề rất phổ biến đối với nhà ở Việt Nam hiện nay là vị trí lắp đặt cục nóng máy lạnh sao cho vừa thẩm mỹ, vừa không gây tiếng ồn và hơi nóng cho người xung quanh. Tuy nhiên cũng có những trường hợp cá biệt trong các nhà xe, nhà kho, phân xưởng sản xuất thì hệ thống kỹ thuật có thể được lắp nổi nhưng vẫn đảm bảo các tiêu chuẩn về khoảng cách và bao che an toàn để tránh gây nguy hiểm cho người làm việc trong khu vực đó. Thậm chí trong những quán cafe, quán ăn, một số nhà thiết kế phá cách có thể sử dụng cả những đường ống kỹ thuật làm yếu tố trang trí nhưng ngoài yếu tố đảm bảo an toàn còn phải được lắp đặt ngay hàng thẳng lối, chỉnh chu đến từng con vít …

VÀ CÔNG VIỆC PHỐI HỢP

Để đảm bảo việc sử dụng và lắp đặt các hệ thống kỹ thuật đúng qui chuẩn về kỹ thuật cũng như về an toàn, việc thiết kế phải được chuẩn bị chu đáo ngay từ đầu với sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận kiến trúc, kết cấu và kỹ thuật. Bộ phận kiến trúc sẽ qui định cụ thể các vị trí có thể lắp đặt hệ thống kỹ thuật mà không ảnh hưởng đến mỹ quan công trình và an toàn cho người sử dụng. Bộ phận kết cấu phải tính toán gia cố hệ thống kết cấu trong trường hợp có hệ thống kỹ thuật đi xuyên qua, đặc biệt là tại các vị trí xuyên dầm và xuyên sàn. Bộ phận kỹ thuật kiểm tra phối hợp với 2 bộ phận kiến trúc và kết cấu để đảm bảo việc lắp đặt đúng theo qui định của nhà sản xuất, không ảnh hưởng đến quá trình vận hành của máy móc thiết bị. Nếu việc phối hợp này được làm tốt trong giai đoạn thiết kế thì khi tiến hành thi công sẽ thuận lợi hơn rất nhiều. Còn bằng không thì việc thi công sẽ dễ dàng bị ách tắc, chậm tiến độ do bộ phận này phải chờ bộ phận kia xử lý các tình huống rồi mới thi công tiếp được. Việc thường thấy nhất trong các công trình thiếu sự phối hợp giữa các bộ phận là một bức từng vừa mới sơn hoàn thiện xong thì một anh thợ điện đến cầm cây búa đục để lắp đặt hệ thống dây ngầm cho một ổ cắm, rồi sau đó mới trám trét lại bằng hồ, rồi trám trét bột, xả nhám bột và sơn lại cả bức tường ! Hoặc khi công trình được đưa vào sử dụng vài tháng thì ống thoát nước bị rò rỉ nhưng do thiết kế không có sự phối hợp để dự trù cửa thăm khám hệ thống thoát nước nên bắt buộc phải dùng đến búa đục để tìm vị trí rò rỉ … Bao nhiêu công đoạn, bao nhiêu thời gian, bao nhiêu vật tư phải tiêu tốn một cách lãng phí chỉ vì các nhà thiết kế không phối hợp tốt với nhau ngay từ lúc ban đầu. Hậu quả của việc thiếu phối hợp trong việc thiết kế hệ thống kỹ thuật ngay từ đầu thường được qui ra tiền – ít hay nhiều tùy thuộc vào qui mô và độ phức tạp của hệ thống kỹ thuật được sử dụng. Có trường hợp tệ hại hơn, hậu quả không thể cân đong đo đếm bằng tiền mà lại ảnh hưởng trực tiếp đến mỹ quan công trình hoặc gây phiền toái cho người sử dụng công trình mà không thể sửa chữa được.

Thế mới thấy « điện – nước » là một hạng mục công việc không hề đơn giản. Không phải chỉ cần điện đủ và nước đầy là được ! Tất cả là toàn bộ một quá trình cân nhắc, tính toán và phối hợp giữa các bên tư vấn thiết kế với gia chủ để cho ra một sản phẩm kỹ thuật hoàn chỉnh khi thi công. Nếu công việc này không được quan tâm ngay từ đầu thì nó sẽ gây ra hậu quả xấu cho công trình về sau, phá nát thẩm mỹ kiến trúc, gây trở ngại hoặc thậm chí là nguy hiểm cho gia chủ trong quá trình sử dụng. Thế mới thấy không chỉ là « điện nước đầy đủ » …

Saigon, ngày 13 tháng 06 năm 2013

KTS. Trần Phụng Tiên Phuông