KÍNH THƯA NHÀ THẦU

(Tạp chí KIẾN TRÚC & ĐỜI SỐNG – Tháng 04/2013)

Trước hết người viết xin làm rõ rằng “kính thưa” ở đây không phải là “kính thưa đểu” như người ta thường nói “kính thưa ô-sin” mà là “kính thưa” thật, tôn trọng thật đối với vai trò và sự đóng góp của các nhà thầu trong môi trường xây dựng tại Việt Nam. Thông qua bài viết này, chúng tôi muốn có một cái nhìn khác khách quan hơn, bao dung hơn về các nhà thầu xây dựng vốn thường mang nhiều điều tiếng do những định kiến xã hội không hay …

BIẾT RỒI KHỔ LẮM NÓI MÃI …

Xã hội nào, đất nước nào cũng luôn có những định kiến về ngành nghề, về con người rất khó xóa bỏ … Riêng người Việt Nam trước nay hay quan niệm rằng thợ may ăn vải, thợ bạc ăn vàng, thợ xây ăn gạch, cát, xi măng, đá sỏi … Thế ra người thợ xây theo cách nói nôm na hay nhà thầu xây dựng lại có thể “ăn” nhiều đến vậy sao ? Không có lửa thì làm sao có khói ? Những định kiến của người xưa thường là đúng nhưng không phải hoàn toàn và càng không thể áp dụng một cách máy móc cho tất cả các trường hợp. Có nhiều nhà thầu xấu nhưng cũng có nhiều nhà thầu có tâm huyết với nghề nghiệp, với khách hàng … Có nhiều nhà thầu “rút ruột công trình” nhưng phần lớn đó là những công trình “cha chung không ai khóc”, những công trình “chung chi”, những công trình mà cả nhà thầu và đại diện chủ đầu tư có sự thông đồng ăn chia với nhau làm giảm chất lượng công việc … Tuy nhiên, cũng có nhiều nhà thầu xây những công trình chất lượng cao, thậm chí có thể đảm bảo theo những tiêu chuẩn khắc khe của quốc tế làm hài lòng chủ đầu tư … Chúng ta không thể vì một quan niệm cổ xưa mà có thể “quơ đũa cả nắm” được.

CÓ THỂ BẠN CHƯA BIẾT …

Để có thể đánh giá một cách khách quan về năng lực của các nhà thầu trước khi quyết định ký hợp đồng, các bạn – các vị chủ nhà, chủ đầu tư công trình – nên biết nhà thầu của mình là ai ?

• Chủ thầu là kiến trúc sư : Dù không phải là đơn vị thiết kế nhưng chủ thầu thường rất quan tâm đến chất lượng thiết kế kiến trúc, thường hay đóng góp nhiều ý kiến để chỉnh sửa phần kiến trúc sao cho đạt được hiệu quả tối ưu để giữ uy tín … Nhưng vì quá quan tâm đến vấn đề chỉnh sửa thiết kế nên chủ thầu hay bị trễ tiến độ thi công công trình …
• Chủ thầu là kỹ sư xây dựng : Chủ thầu thường chỉ quan tâm đến vấn đề kết cấu sao cho “ăn chắc mặc bền” còn phần kiến trúc thì chỉ làm đúng theo bản vẽ bất kể bản vẽ thiết kế có hợp lý hay không, có đẹp hay không …
• Chủ thầu là người cai thầu : Chủ thầu thường xây nhà theo kinh nghiệm với nhiều thợ lành nghề, tay nghề cao, cùng một ê kíp cộng tác lâu năm … Chủ thầu dạng này thường làm rất tốt những công trình nhà phố, biệt thự đơn giản với kinh phí đầu tư thấp nhưng thường gặp khó khăn với những công trình lớn, kinh phí đầu tư lớn đòi hỏi trình độ chuyên môn về quản lý cao …
• Chủ thầu là nhà quản lý không chuyên môn : Chủ thầu tuy không có chuyên môn về kiến trúc xây dựng nhưng biết quản lý, biết tập hợp nhiều nhà chuyên môn có trình độ và tay nghề cao để cùng hợp tác. Chủ thầu dạng này thường thành lập một công ty bài bản có nhiều ban bệ chuyên môn nên có thể đáp ứng được những yêu cầu của các công trình lớn nhưng chủ thầu thường phải bị lệ thuộc vào chất lượng chuyên môn và đạo đức của những nhân sự mà mình cộng tác.
• Chủ thầu là nhà cung cấp vật liệu : Chủ thầu chỉ chuyên về lĩnh vực thương mại, bán hàng, nhập hàng … Phần thi công hay lắp đặt thường được khoán trắng cho đơn vị khác thực hiện.

Khi biết được nhà thầu của mình là ai, các bạn cũng cần phải biết đến các hình thức thầu trên thị trường xây dựng để có thể chọn cho mình một nhà thầu phù hợp …

• Tổng thầu : Là nhà thầu lớn có đầy đủ ban bệ chuyên môn để tự thực hiện tất cả các hạng mục công việc trong công trình như xây dựng cơ bản, điện, nước, hoàn thiện … Thường các nhà thầu dạng này chỉ nhận thực hiện những công trình lớn.
• Liên danh thầu : Là những nhà thầu cùng liên danh với nhau để cùng thực hiện một công trình, thường là công trình rất lớn. Mỗi nhà thầu sẽ đảm trách một hạng mục công việc nhưng có một nhà thầu đại diện làm trưởng liên danh để làm việc với chủ đầu tư công trình.
• Khoán thầu : Một nhà thầu sau khi ký hợp đồng trọn gói với chủ đầu tư sẽ tự thực hiện vài hạng mục thuộc chuyên môn của mình. Các hạng mục khác sẽ được khoán thầu cho các nhà thầu phụ thực hiện nhưng vẫn kiểm tra và kiểm soát theo trách nhiệm hợp đồng đã ký với chủ đầu tư.
• Bán thầu : Một nhà thầu sau khi ký hợp đồng trọn gói với chủ đầu tư sẽ nhanh chóng “sang tay” cho một nhà thầu khác thực hiện. Vai trò của nhà thầu dạng này thực chất chỉ như một anh “cò mồi” chỉ có mặt trong những buổi họp dự án để làm yên tâm chủ đầu tư nhưng toàn bộ công việc thì đã được bán hoàn toàn cho các nhà thầu khác.

NẾU KHÔNG NÓI RA THÌ KHÔNG AI BIẾT …

Có một điều nếu không nói ra thì không ai biết … Đó là không như ở Việt Nam các nhà thầu thường bị “lép vế” trong quan hệ với chủ đầu tư. Các nhà thầu thường bị chủ đầu tư gọi là “thằng thầu” và nhân viên của chủ đầu tư ai cũng có quyền hoạnh họe, coi thường các nhà thầu, làm khó các nhà thầu … Nhưng ở nước ngoài, nhất là các nước tiên tiến ở phương Tây thì lại khác … Ở đó các nhà thầu có thể đối thoại với chủ đầu tư như 2 đối tác bình đẳng, các nhà thầu có thể yêu cầu chủ đầu tư giải trình về khả năng tài chánh trước khi ký hợp đồng nhận thầu, các nhà thầu có thể thẳng thừng từ chối cộng tác với những chủ đầu tư không chuyên nghiệp … Ở đó, vai trò và sự đóng góp của các nhà thầu được toàn xã hội trân trọng, các chủ đầu tư không cậy quyền cậy thế để o ép các nhà thầu …

Thế mới thấy trên thị trường xây dựng hiện nay, các loại nhà thầu, các hình thức thầu có muôn hình vạn trạng. Người chủ đầu tư cần phải hết sức cân nhắc để đánh giá cẩn trọng ai là nhà thầu phù hợp nhất với cá nhân mình, với văn hóa của mình, với kinh phí của mình, với cách làm việc của mình ??? Nhà thầu cũng là con người, có tốt có xấu … Vấn đề là mình phù hợp với nhà thầu nào ? Làm được việc này xem như chủ đầu tư đã hoàn tất hơn nữa đoạn đường chông gai của công việc xây nhà …

Ngày 11 tháng 03 năm 2013,

KTS. Trần Phụng Tiên Phuông